شکل ظاهری و بسته‌بندی که یک محصول در آن قرار می‌گیرد در واقع ویترینی است که تولیدکننده جهت جذب خریدار می‌تواند از آن استفاده کند. به همین دلیل است که بسته‌بندی نه تنها به لحاظ کیفی و کمی بلکه از نظر زیبایی نیز دارای اهمیت ویژه است. با توجه به آنکه زعفران به عنوان یکی از گران‌ترین و محبو‌ترین ادویه‌های دنیا شناخته می‌شود، بسته‌بندی زعفران باید در رده نمونه‌های جهانی و با کیفیت بالا باشد.
انواع بسته‌بندی زعفران چگونه است؟
صادرات و استفاده از زعفران در سراسر دنیا قدمت بسیاری دارد، نمونه‌های اولیه زعفران فاقد بسته‌بندی‌های امروزی و در واقع به صورت فله جابه‌جا می‌شدند. اما با گذر زمان و ورود سازمان‌های استاندارد و بهداشت غذا و دارو روند ارسال و استفاده از کلیه مواد غذایی تغییر کرد و به حدی رسید که سالانه با پیشرفت‌های جدید تکنولوژی به روز رسانی می‌شود.
بسته‌بندی زعفران مانند سایر مواد غذایی دارای قوانین و مقررات مخصوص به خود است. این قوانین جدا از رعایت مسائل بهداشتی و ایمنی سلامت مسائل مربوط به حفظ ظاهر و خواص را نیز در نظر می‌گیرند. برای مثال قرار گرفتن زعفران در معرض نور و رطوبت سبب از بین رفتن عطر و طعم آن می‌شود، به همین دلیل بسته‌بندی آن باید به نحوی باشد که کاملا مهر و موم شده و نسبت به نور و رطوبت ایزوله باشد.
با رویکردهایی این چنین اشکال و اجناس مختلفی جهت بسته‌بندی زعفران مورد استفاده قرار گرفتند، برخی تایید شدند و برخی منسوخ. این اشکال و اجناس سبب ایجاد تقسیم‌بندی‌های متفاوتی برای بسته‌بندی زعفران شد.
در یک تقسیم‌بندی براساس سطح و شکل بسته‌ها بسته‌بندی زعفران به سه دسته ساده، لوکس و صادراتی تقسیم می‌شود.
بسته‌بندی ساده عمومی‌ترین و کم‌هزینه‌ترین مدل بسته‌بندی زعفران است. در این روش از انواع ظروف فلزی با طرح خاتم که زیبا و سبک هستند جهت پک کردن زعفران استفاده می‌شود. به روز شدن تکنولوژی و تولیدات مختلف، از سوی دیگر محدودیت طراحی در مورد ظروف فلزی باعث شد ظروف پلی کریستال نیز برای بسته‌بندی زعفران مورد استفاده قرار بگیرند. این ظروف ظاهر جذاب و مقاومت مناسبی دارند. نکته مهم در مورد بسته‌بندی ساده آن است که باید در حمل و نقل دقت زیادی داشت چرا که احتمال آسیب دیدن، خرد و له شدن زعفران در این بسته‌بندی‌ها وجود دارد. معمولا برای حمل و نقل به مسافت‌های طولانی این بسته‌بندی استفاده نمی‌شود.
بسته‌بندی لوکس گران‌ترین نوع بسته‌بندی است و به دلیل هزینه تمام شده بالایی که دارد برای مصرف عمومی و صادرات فاقد توجیه اقتصادی است. عموما این بسته‌بندی زعفران دارای جعبه از جنس‌های مختلف مانند چرم، مخمل و چوب است که به عنوان هدایای ویژه پرکاربرد هستند. کشورهای عربی حوزه خلیج فارس این بسته‌بندی را می‌پسندند و از این نمونه بسیار سفارش می‌دهند. جدیدترین و مدرن‌ترین بسته‌بندی زعفران مربوط به این دسته و در جعبه‌های شیشه‌ای هستند. کشورهای اروپایی بسته‌بندی زعفران در جعبه‌های شیشه‌ای را بیشتر می‌پسندند. این مدل مناسب نمونه‌های نمایشگاهی و هدیه نیز می‌باشد. نکته مهم استفاده از جعبه‌های شیشه‌ای حمل و نقل ایمن آن‌هاست باید به نحوی منتقل شوند که آسیب نبینند و نشکنند.
تمام انواع بسته‌بندی زعفران را می‌توان برای صادرات استفاده کرد اما در بسته‌بندی صادراتی موارد مشخصی وجود دارد که باید روی بسته درج شود. در ادامه بسته‌بندی صادراتی را به تفصیل بررسی خواهیم کرد.
انواع بسته‌بندی زعفران
در تقسیم‌بندی دیگری بسته‌بندی زعفران برحسب نوع بسته‌بندی به مدل‌های پوستی، شیریف و وکیوم تقسیم می‌شود.
بسته‌بندی پوستی ساده‌ترین و متداول‌ترین روش بسته‌بندی در ایران است و جهت استفاده داخلی کاربرد دارد. در این روش بسته‌های مقوایی شامل تاریخ، برند و سایر اطلاعات جهت بسته‌بندی زعفران استفاده می‌شوند.
در مدل بسته‌بندی شیریف ابتدا زعفران در یک پاکت بسته‌بندی شده و سپس درون جعبه‌ای شکیل قرار می‌گیرد. در مقایسه با روش پوستی این روش هزینه بیشتری دارد.
در روش بسته‌بندی وکیوم بسته اولیه زعفران از جنس فلز است و سبب می‌شود در هنگام مکش هوا به زعفران آسیبی نرسد. در این حالت از له و یا شکسته نشدن زعفران اطمینان حاصل می‌شود. این مدل بسته‌بندی را بهترین روش جهت بسته‌بندی محصولات باارزشی نظیر زعفران می‌دانند. بسته‌بندی وکیوم ظاهر زیبا، کیفیت بالا و ماندگاری مطلوبی دارد.
استانداردهای بسته‌بندی زعفران
بررسی‌ها و تحقیقات نشان می‌دهد 92 درصد زعفران جهان در ایران تولید می‌شود. بدیهی است که زعفران ایران درصد بالایی از صادرات کشور را شامل می‌شود. جهت استفاده داخلی و صادرات زعفران استانداردهایی در سازمان ملی استاندارد ایران تعریف شده است. همچنین با توجه به درصد بالای صادرات زعفران به عنوان ماده غذایی استانداردهای جهانی نیز برای آن بیان شده‌اند. در ادامه به بررسی استانداردهای داخلی و خارجی صادرات زعفران و بسته‌بندی آن می‌پردازیم.
استانداردهای داخلی
فروش زعفران با کیفیت پایین‌تر از استاندارد و یا بدون علامت استاندارد در ایران و خارج از ایران ممنوع است. جهت دریافت علامت استاندارد نیاز به داشتن پروانه است و شرط دریافت پروانه تامین شرایط عمومی تولید و انطباق کیفیت زعفران تولیدی با استاندارد ملی می‌باشد.
استانداردهای ملی برای بسته‌بندی زعفران اعلام می‌کنند که زعفران باید داخل ظروفی مقاوم، تمیز، سالم، غیر قابل نفوذ و کاملا بهداشتی با جنس مناسب که با زعفران واکش نشان ندهد، به نحوی که کیفیت محصول تولیدی از تولید تا عرضه تغییری نیابد و افت نکند، باید در بسته‌بندی زعفران لحاظ شود.
روی بسته‌بندی زعفران باید اطلاعات کاربردی مانند نام، نوع، نام و نشانی تولیدکننده و محل بسته‌بندی، وزن خالص، تاریخ قابلیت مصرف، تاریخ بسته‌بندی، درجه محصول، شماره سری ساخت، شرایط نگهداری و عبارت “محصول ایران”، با جوهر غیر سمی و پاک نشدنی به زبان فارسی و زبان کشور مقصد جهت صادرات و در صورت نیاز زبان انگلیسی حک شود. جهت مطالعه و دقیق استانداردهای داخلی می‌توانید به صفحه سازمان ملی استاندارد مراجعه کنید.
لازم است در اینجا تاکید کنیم که نوآوران صباح گیتی با رعایت تمام موارد فوق و بسته‌بندی محصول خود به بهترین و شکیل‌ترین شکل تمام این استانداردها را دریافت کرده است.
استانداردهای بین‌المللی
استاندارهای بین‌المللی توسط دو نهاد ISO و FDA تعیین شده‌اند. این استانداردها اجباری نبوده اما در پذیرش محصول جهت صادرات بسیار موثرند. ISO های موجود در موارد مختلف با شماره‌گذاری‌های مختلف از یکدیگر تفکیک می‌شوند. برای مثال ISO 3632 مربوط به آزمایش‌ها و ویژگی‌ها و شرایط لازم جهت آزمایش است. در این بخش استاندارد مشخصات زعفران، آزمون کیفیت و دستورالعمل‌هایی در مورد بسته‌بندی و درج اطلاعات تایید شده روی آن نیز آمده است. استاندارد ISO 21983:2019 عامل موثر در کیفیت زعفران، روش‌های برداشت محصول، فرآوری و بسته‌بندی آن، حمل و نقل، جداسازی کلاله، خشک کردن و نگهداری زعفران را مورد بررسی قرار می‌دهد و شرایط استاندارد آن را بیان می‌کند. استاندارد ISO 22000 مربوط به سیستم مدیریت ایمنی غذایی از تولید تا بسته‌بندی است و طبق آن محصول باید از نظر آلودگی میکروبی، شیمیایی و فیزیکی دارای ایمنی کامل باشد. برای مشاهده متن دقیق این استانداردها می‌توانید به سایت ISO مراجعه کنید.
در سایر کشورها نیز سازمان‌های استاندارد مخصوص وجود دارد که شرایط کمی، کیفی و ایمنی محصول را بیان می‌کنند. همچنین برخی سازمان‌های استاندارد موارد مختلف دیگر را بررسی می‌کنند. مثلا اتحادیه اروپا و سازمانCERES آلمان استانداردهای ارگانیک بودن محصولات را در الویت قرار می‌دهند.
بسته‌بندی زعفران صادراتی
برای نمونه‌های صادراتی زعفران بسته‌ها باید شکیل باشند و در پاکت‌های غیر پلاستیکی و غیر مقوایی قرار گیرند. عموما برای جلوه زیبا بسته‌بندی زعفران صادراتی، پس قرار دادن زعفران در ظروف فلزی یا شیشه‌ای آن‌ها را در انواع جعبه‌های شکیل و نفیس قرار می‌دهند. نوآوران صباح گیتی در برخی جعبه‌های خود هاونگ جهت آسیاب کردن زعفران و قوری برای دم کردن آن قرار می‌دهد تا مصرفکننده غیر ایرانی با فرهنگ اصیل ایران و نحوه استفاده از زعفران ایران آشنا شود.
تمام انواع بسته‌بندی زعفران را می‌توان برای صادرات استفاده کرد اما در بسته‌بندی صادراتی موارد مشخصی وجود دارد که باید روی بسته درج شود. در ادامه بسته‌بندی صادراتی را به تفصیل بررسی خواهیم کرد.
انواع بسته‌بندی زعفران
در تقسیم‌بندی دیگری بسته‌بندی زعفران برحسب نوع بسته‌بندی به مدل‌های پوستی، شیریف و وکیوم تقسیم می‌شود.
بسته‌بندی پوستی ساده‌ترین و متداول‌ترین روش بسته‌بندی در ایران است و جهت استفاده داخلی کاربرد دارد. در این روش بسته‌های مقوایی شامل تاریخ، برند و سایر اطلاعات جهت بسته‌بندی زعفران استفاده می‌شوند.
در مدل بسته‌بندی شیریف ابتدا زعفران در یک پاکت بسته‌بندی شده و سپس درون جعبه‌ای شکیل قرار می‌گیرد. در مقایسه با روش پوستی این روش هزینه بیشتری دارد.
در روش بسته‌بندی وکیوم بسته اولیه زعفران از جنس فلز است و سبب می‌شود در هنگام مکش هوا به زعفران آسیبی نرسد. در این حالت از له و یا شکسته نشدن زعفران اطمینان حاصل می‌شود. این مدل بسته‌بندی را بهترین روش جهت بسته‌بندی محصولات باارزشی نظیر زعفران می‌دانند. بسته‌بندی وکیوم ظاهر زیبا، کیفیت بالا و ماندگاری مطلوبی دارد.
استانداردهای بسته‌بندی زعفران
بررسی‌ها و تحقیقات نشان می‌دهد 92 درصد زعفران جهان در ایران تولید می‌شود. بدیهی است که زعفران ایران درصد بالایی از صادرات کشور را شامل می‌شود. جهت استفاده داخلی و صادرات زعفران استانداردهایی در سازمان ملی استاندارد ایران تعریف شده است. همچنین با توجه به درصد بالای صادرات زعفران به عنوان ماده غذایی استانداردهای جهانی نیز برای آن بیان شده‌اند. در ادامه به بررسی استانداردهای داخلی و خارجی صادرات زعفران و بسته‌بندی آن می‌پردازیم.
استانداردهای داخلی
فروش زعفران با کیفیت پایین‌تر از استاندارد و یا بدون علامت استاندارد در ایران و خارج از ایران ممنوع است. جهت دریافت علامت استاندارد نیاز به داشتن پروانه است و شرط دریافت پروانه تامین شرایط عمومی تولید و انطباق کیفیت زعفران تولیدی با استاندارد ملی می‌باشد.
استانداردهای ملی برای بسته‌بندی زعفران اعلام می‌کنند که زعفران باید داخل ظروفی مقاوم، تمیز، سالم، غیر قابل نفوذ و کاملا بهداشتی با جنس مناسب که با زعفران واکش نشان ندهد، به نحوی که کیفیت محصول تولیدی از تولید تا عرضه تغییری نیابد و افت نکند، باید در بسته‌بندی زعفران لحاظ شود.
روی بسته‌بندی زعفران باید اطلاعات کاربردی مانند نام، نوع، نام و نشانی تولیدکننده و محل بسته‌بندی، وزن خالص، تاریخ قابلیت مصرف، تاریخ بسته‌بندی، درجه محصول، شماره سری ساخت، شرایط نگهداری و عبارت “محصول ایران”، با جوهر غیر سمی و پاک نشدنی به زبان فارسی و زبان کشور مقصد جهت صادرات و در صورت نیاز زبان انگلیسی حک شود. جهت مطالعه و دقیق استانداردهای داخلی می‌توانید به صفحه سازمان ملی استاندارد مراجعه کنید.
لازم است در اینجا تاکید کنیم که نوآوران صباح گیتی با رعایت تمام موارد فوق و بسته‌بندی محصول خود به بهترین و شکیل‌ترین شکل تمام این استانداردها را دریافت کرده است.
استانداردهای بین‌المللی
استاندارهای بین‌المللی توسط دو نهاد ISO و FDA تعیین شده‌اند. این استانداردها اجباری نبوده اما در پذیرش محصول جهت صادرات بسیار موثرند. ISO های موجود در موارد مختلف با شماره‌گذاری‌های مختلف از یکدیگر تفکیک می‌شوند. برای مثال ISO 3632 مربوط به آزمایش‌ها و ویژگی‌ها و شرایط لازم جهت آزمایش است. در این بخش استاندارد مشخصات زعفران، آزمون کیفیت و دستورالعمل‌هایی در مورد بسته‌بندی و درج اطلاعات تایید شده روی آن نیز آمده است. استاندارد ISO 21983:2019 عامل موثر در کیفیت زعفران، روش‌های برداشت محصول، فرآوری و بسته‌بندی آن، حمل و نقل، جداسازی کلاله، خشک کردن و نگهداری زعفران را مورد بررسی قرار می‌دهد و شرایط استاندارد آن را بیان می‌کند. استاندارد ISO 22000 مربوط به سیستم مدیریت ایمنی غذایی از تولید تا بسته‌بندی است و طبق آن محصول باید از نظر آلودگی میکروبی، شیمیایی و فیزیکی دارای ایمنی کامل باشد. برای مشاهده متن دقیق این استانداردها می‌توانید به سایت ISO مراجعه کنید.
در سایر کشورها نیز سازمان‌های استاندارد مخصوص وجود دارد که شرایط کمی، کیفی و ایمنی محصول را بیان می‌کنند. همچنین برخی سازمان‌های استاندارد موارد مختلف دیگر را بررسی می‌کنند. مثلا اتحادیه اروپا و سازمانCERES آلمان استانداردهای ارگانیک بودن محصولات را در الویت قرار می‌دهند.
بسته‌بندی زعفران صادراتی
برای نمونه‌های صادراتی زعفران بسته‌ها باید شکیل باشند و در پاکت‌های غیر پلاستیکی و غیر مقوایی قرار گیرند. عموما برای جلوه زیبا بسته‌بندی زعفران صادراتی، پس قرار دادن زعفران در ظروف فلزی یا شیشه‌ای آن‌ها را در انواع جعبه‌های شکیل و نفیس قرار می‌دهند. نوآوران صباح گیتی در برخی جعبه‌های خود هاونگ جهت آسیاب کردن زعفران و قوری برای دم کردن آن قرار می‌دهد تا مصرفکننده غیر ایرانی با فرهنگ اصیل ایران و نحوه استفاده از زعفران ایران آشنا شود.
